مردم و بهره برداران حوضه آبریز دریاچه ارومیه بازیگران نقش اصلی در امر احیای این زیست بوم هستند زیرا بخش قابل توجهی از مصرف آب مربوط به کشاورزی و برداشت بی رویه آب از چاه های مجاز و ۴۰ هزار چاه غیرمجاز آذربایجان غربی بوده و نقش مشارکت های جوامع محلی در مصرف بهینه آب غیرقابل انکار است.
بخش کشاورزی آذربایجان غربی در این میان ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ داراﺑﻮدن یک میلیون ﻫﮑﺘﺎر اراضی قابل ﮐﺸﺖ، سهم مهمی در کاهش مصرف آب از طریق اصلاح الگوی کشت و بهبود عملکرد تولید در مقیاس سطح دارد.
چرایی خشک شدن دریاچه ارومیه از دیدگاه کارشناسان هم دلایل مختلفی را پیش رو قرار داده اما در حقیقت این پیکره آبی زیبا که آب آن حدود ۲ دهه قبل با امواج خروشان، جاده ها و باغ های پیرامونی را غوطه ور کرده بود، در اثر افزایش مصرف آب به این حال و روز افتاده است.
احیای این بستر آبی بسته و فروخفته در شمال غرب کشور همانند خشک شدنش، نیازمند گذشت زمان و همدلی و همراهی مسوولان و کشاورزان ساکن در حوضه آبریز دریاچه از طریق مصرف منطقی و استقرار کشاورزی پایدار است.
لزوم این مشارکت مردمی علاوه بر مسوولان و مدیران بخش های مرتبط استانی و کشوری، در سخنان کارشناسان بومی و غیربومی نیز همواره شنیده شده و بر آن تاکید می شود.
مشاور سیاست گذاری دولت ژاپن در مسایل محیط زیست و متخصص پروژه جایکا در ایران معتقد است که برون رفت از چالش دریاچه ارومیه به عنوان یکی از مشکلات اساسی محیط زیست ایران به عزم همگانی نیاز دارد.
«تات سو سینو/Tatsu Sino» در بازدید از پروژه استقرار کشاورزی پایدار حوضه دریاچه ارومیه طی روزهای اخیر به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: کشاورزان و جوامع محلی اهتمام جدی برای اجرای این پروژه دارند اما این همت باید همگانی باشد.
مدیر برنامه‌های محیط زیست دفتر عمران سازمان ملل متحد در ایران نیز معتقد است که همه باید برای احیای دریاچه ارومیه و نجات آن از وضعیت بحرانی مشارکت کنند.
محسن سلیمانی روزبهانی افزود: دستاورد اصلی در طرح های ستاد احیای دریاچه ارومیه مدل سازی و ارایه یک الگوی مناسب برای جلب مشارکت جوامع محلی در احیای این دریاچه است.
وی ادامه داد: پروژه مشترک احیای دریاچه ارومیه که با همکاری و حمایت مالی دولت ژاپن، دفتر عمران سازمان ملل متحد (UNDP) و جمهوری اسلامی ایران اجرا می شود، توانسته مدل ها و روش های مناسبی به کشاورزان ارایه دهد؛ روش هایی که از یک طرف درآمد کشاورزان را کاهش ندهد و از سوی دیگر با صرفه جویی آب در مزرعه به احیای دریاچه ارومیه کمک کند.
سلیمانی روزبهانی افزود: در کنار فعالیت های کشاورزی، طرح های معیشتی جایگزین و سازگار با منابع آب هم در پروژه همکاری در احیای دریاچه ارومیه اجرا می شود.
مدیر برنامه‌های محیط زیست دفتر عمران سازمان ملل متحد در ایران با بیان اینکه دریاچه ارومیه بخشی از فرهنگ و هویت تاریخی ایران و به ویژه منطقه آذربایجان است، گفت: همه باید در کنار هم با احساس مسوولیت برای احیای دریاچه ارومیه کمک کنند.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست نیز دراین خصوص گفت: احیای دریاچه ارومیه تنها با مشارکت همگانی و عزم آحاد مردم امکان پذیر است و برای احیای این دریاچه باید نگرش و شیوه بهره برداری مردم تغییر کرده و مردم نیز موفقیت در احیای دریاچه در صورت تلاش همگانی را باور کنند.
حمید ظهرابی افزود: تحقق این مهم منوط به ارایه مشاوره های فنی، افزایش توانمندی در بخش کشاورزی و اجرای برنامه های مشارکتی است اما منافع همه در کنار اجرای این برنامه ها باید تامین شود.
وی بیان کرد: محیط زیست در گذشته به جای برنامه ریزی برای جلب مشارکت مردم با اقدامات اداری یا قضایی مدیریت شده و این کار با منافع جوامع محلی در تضاد بوده است.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست افزود: مشارکت دادن مردم و جوامع محلی در اجرای برنامه های زیست محیطی از برنامه های اولویت دار سازمان حفاظت محیط زیست است و این مهم در قالب برنامه مدیریت زیست بومی از تالاب ها شروع شده و روز به روز دامنه آن گسترده می شود.
استاندار آذربایجان غربی هم مشارکت مردم و مسوولان را مهمترین رکن احیای این دریاچه می داند و امیدوار است تا با اختصاص اعتبار مناسب دولتی برای اجرای طرح های ستاد احیا و همراهی مردم این مشکل به بهترین شکل ممکن حل شود.
محمدمهدی شهریاری با اشاره به لزوم تامین اعتبار مورد نیاز برای تکمیل طرح های ستاد احیا دریاچه ارومیه بر این مهم تاکید دارد که الگوی کشت در این منطقه باید اصلاح شود و مردم نیز با جدیت بیشتر نسبت به مشارکت در احیای دریاچه تلاش کنند.
وی افزود: سالانه بیش از پنج میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی حوضه دریاچه ارومیه استفاده می شود در حالی که با مدیریت صحیح، این مصرف به یک میلیارد مترمکعب کاهش می یابد.
شهریاری با اشاره به صدور مجوز برای ۴۰ هزار چاه طی سال های دور گذشته در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، ادامه داد: این تعداد چاه بلای جان دریاچه بوده و خشکی آن را رقم زده است.
به گزارش ایرنا، در سال های اخیر اقدامات خوبی در راستای جلب مشارکت مردمی و بهره برداران بخش کشاورزی در راستای جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه انجام شده که نتیجه آن کاهش ۳۵ تا ۴۰ درصدی مصرف آب بخش کشاورزی در این حوضه به گواه مدیر طرح حفاظت از تالاب های ایران است.
به گفته علیرضا آبشت مدیر طرح حفاظت از تالاب های ایران، علاوه بر کاهش مصرف آب، میزان مصرف نهاده های شیمیایی که آب های زیرزمینی و تالاب ها را آلوده می کند نیز ۴۰ تا ۵۰ درصد و در برخی مزارع تا ۱۰۰ درصد در این حوضه کاهش یافته است.
تا حدود زیادی همه کارشناسان مشارکت مردمی را عامل اصلی در کاهش مصرف آب و اختصاص آب صرفه جویی شده به حق آبه دریاچه ارومیه می دانند و مردم نیز بر این امر صحه می گذارند اما همکاری بخش های دولتی و مردم در این خصوص به طوری که نیازهای درآمدی بهره برداران نیز به خوبی تامین شود نیز اصلی اساسی در موفقیت این بخش خواهد بود.
