در جامعه ای که ما زندگی می‌کنیم کارخانه هایی هستند که برای رسیدن به تولید انبوه شیفت کاری خود را از یک شیفت به دو حتی سه شیفت افزایش داده اند.البته شاید سه شیفت کمی تعجب آور به نظر برسد.اما در مورد خبر ساخته شدن ساختمانی بلند مرتبه در چین آن هم در عرض شش […]
در جامعه ای که ما زندگی می‌کنیم کارخانه هایی هستند که برای رسیدن به تولید انبوه شیفت کاری خود را از یک شیفت به دو حتی سه شیفت افزایش داده اند.البته شاید سه شیفت کمی تعجب آور به نظر برسد.اما در مورد خبر ساخته شدن ساختمانی بلند مرتبه در چین آن هم در عرض شش روز که چندی قبل به همه جا رسیده بود،باید بگویم که یکی از افرادی که از نزدیک شاهد ساخته شدن این ساختمان بود می گوید: چینی ها سه شیفت کار می کردند!
چند شیفته کردن کارخانه ها به مذاق افرادی که دنبال افزایش درآمد هستند شیرین آمده است.البته بعضی ها هم هستند که شغلشان مخصوص شب است مثل نگهبانی از ساختمان نیمه کاره یا نگهبانی از محل.افرادی که در این شغلها مشغول هستند واقعا مسئولیت سنگینی دارند.
بیدار ماندن در شب می تواند اختلالات روحی و جسمی زیادی در پی داشته باشد.حتی در قرآن نیز آیات زیادی مبنی بر استراحت در شب وتلاش و کوشش در روز آمده است.اما امروزه با پیشرفت جوامع بشری شرایط طوری ایجاب می کند که افرادی برای انجام وظیفه شب ها بیدار بمانند مثل پزشکان در شیفت شب،رانندگان و ماموران آتش نشانی که اکثرا هم از شغلهای حساس به شمار می روند و تعطیلی این شغلها برابر است با لنگی کار مردم و حتی فاجعه.
همه ما کم و بیش می دانیم که بیدار ماندن در شب ضرر و زیان فراوانی دارد ولی شنیدن عوارض بی خوابی از دهان کسانی که تجربه اش را دارند جالب است. برای اینکه در چند و چون شب بیداری و شب کاری قرار بگیریم با دو نفر از شب کارها در این مورد صحبت کرده ایم.
مورد اول ما جوانی است که در یکی از کارخانه ها به عنوان شیفت شب مشغول به کار می باشد. وی اولین عارضه شب کاری را بد خلقی می داند و میگوید:«بیدار ماندن در شب وکار کردن باعث به وجود آمدن اختلالات روحی می شود. البته این را هم بگویم که بعضی ها هم تلقین میکنند،اما خودمان تجربه کرده ایم که افراد شب کار، زود از کوره درمیروند.عارضه دیگر شب کاری ضعیف شدن حافظه به مرور زمان است.» به گفته وی در کارخانه ها معمولا افرادی که کار شب را ترجیح می دهند دو دسته هستند: یک دسته افرادی هستند که به دنبال کسب درآمد بالاتر هستند و دسته دوم دانشجویانی هستند که برای اینکه کمک خرجی داشته باشند ساعاتی از شب را کار میکنند. در این کارخانه فردی با داشتن هفت سال شب کاری رکوردار این شیفت است.اما چرا شب کاری عوارض زیادی دارد از نظر خود فرد شب کار به این صورت است :«شیفت های روز دست به کار نشده برای صبحانه آماده می شوند، حدود نیم ساعت صرف صبحانه شان وقت می گیرد. کمی بعد از کار کردن، ناهار و بعد خلاص.اما در شیفت شب نه از صبحانه ونه از ناهار خبری نیست.ما هم سعی می کنیم کارمان را با عجله تمام کنیم تا وسط کار سه ساعتی هم استراحت کنیم!»
بله، درست خوانید، استراحت! در این کارخانه میزان کاری افراد شب کار تعریف شده است و هر موقع کارشان تمام شد می توانند بخوابند.ولی محلی که آنها میخوابند فاقد امکانات ابتدایی است. به این صورت که روی یک کارتون دراز می کشند و یک پتو هم رویشان می اندازند، هرزگاهی هم نگهبان به آنها سر می زند مبادا خوابیده باشند. البته وضعیت این کارخانه نسبت به بقیه کارخانه ها بهتر است،چون بقیه کارخانه ها زمانی برای استراحت شبکاران قرار نداده اند و اگر قرار باشد کارگری بخوابد، باید قاچاقی این کار را بکند.
از اتفاقات جالبی که این فرد از دوران شب کاری به آن اشاره میکند این است که اگر دستگاهی خراب شود یا زیانی به کارخانه برسانند، شیفت شب تقصیر را به گردن شیفت روز و آنها هم به گردن شیفت شب می اندازند! و این کار همینطور تسلسل وار ادامه پیدا می کند.
و اما پیرمرد ۶۷ساله ولی قبراق وسر حال گزارش ما نگهبان شب است و از شب بیداری اش می گوید. او از ساعت چهار بعد از ظهر تا هشت صبح فردا یعنی تا زمانی که کارگران برسند نگهبانی میدهد.از او می پرسم آیا شده احساس خواب آلودگی کند وبخوابد؟ جواب می دهد:«تا حالا این کار را نکرده ام،چون صاحب کارم اینجا وسیله دارد مثل بالا بر.بقیه افرادی هم که اینجا کار میکنند وسایلشان را اینجا می گذارند، اگر چیزی کم شود من مسئول هستم.»
از هر دو جمله ای که می گوید از صاحب کارش تعریف می کند:«خدا حفظش کند جوان است وخوش اخلاق .با اینکه کار خاصی نمی کنم ولی هر هفته با من تسویه حساب می کند،در مناسبت ها هم برایم شیرینی و لوازم می خرد.»
پیرمرد نگهبان چند سالی است که زنش را از دست داده و تنها زندگی می کند:«صاحب کارم گفته اگر روزها هم حوصله ات سر رفت بیا پیش کارگرها.»او هم که دنبال هم صحبت و جایی برای وقت گذرانیست ،بعد از استراحت اندک به ساختمان می آید. وی ادامه می دهد:«انسان که پیر می شود خوابش هم کم میشود سه چهار ساعت که می خوابم کسری خوابم برطرف می شود.»
برای خودم سؤال است که با این سن وسال چطور میتواند اینجا نگهبانی بدهد، اگر خدای نکرده دزدی اینجا بیاید چکار می تواند بکند؟ او جواب می دهد: «در این یک سال اتفاقی نیفتاده،ان شاء الله که نمی افتد ولی یک شماره یادم داده اند که شماره پلیس هست، اگر نیاز باشد به این شماره زنگ می زنم. شماره صاحب کار را هم دادم با خط درشت روی کاغذ نوشته‌اند که اگر کاری داشت زنگ بزنم.»
از او می پرسم اگر کار ساختمان تمام شود. چکار می کنید. میگوید :«خدا بزرگه.البته صاحب کارم گفته اینجا که تمام شد بیا شرکت خودم.در این مدت توانستم اعتمادش را جلب کنم. رکن اول نگهبانی جلب اعتماد است.»
اما در ادامه بخوانیم که پزشکان در مورد شب کاری چه نظری دارند:
بدن انسان طوری تنظیم شده است که روزها کار و شب ها استراحت کند. تنظیم این ساعت درونی توسط هورمونی به نام «ملاتونین» انجام می شود که در تاریکی وهنگام کار شبانه ترشح آن افزایش می یابد. شب کارها احساس خستگی بیشتری نسبت به بقیه افراد دارند. حتی اگر در طول روز استراحت کافی هم داشته باشند،این مشکل علاوه بر افت عملکرد کاری باعث ایجاد حالتها ید خلقی ،تحریک پذیری ،فراموشی و اختلال در تمرکز می شود.
شب کارها دو برابر بیشتر از افراد دیگر به ضربان نامنظم قلبی دچار میشوند،چون بدن در ساعت های نیمه شب برای کاهش فعالیت برنامه ریزی کرده است و قلب در آن ساعات مایل نیست به کار کشیده شود و هر چه مدت کار بیشتر باشد این خطر بیشتر می شود.این ضربان های نا منظم می تواند زنگ خطری باشد برای این که بیماری های جدی تری مثل حمله قلبی در راه است.
تحقیقات نشان داده اند که خانم های شاغل در شیفت شب ۵ برابر بیش تر از خانم های شاغل در شیفت روز به سرطان سینه مبتلا می شوند.و این را نیز به یاد داشته باشیم که تنها یک ونیم ساعت کمبود خواب در یک شب هوشیاری در روز بعد را تا۳۲ درصد کاهش می دهد.
- نویسنده : علی فرهاد
