حاج میرزا احمد مدرس تبریزی ، بانی چندین مدرسه به سبک جدید در سال ۱۲۵۴ هجری شمسی در تبریز دیده به جهان گشود. نام پدرش حسین بود و خانواده ای که در دامان آن رشد یافت یک خانواده فرهنگی بود. وی تحصیل خود را در همین شهر شروع کرده و در آنجا نیز به پایان رساند. در حین تحصیل با پی بردن به اهمیت تحصیل برای فرزندان این زاد و بوم، تصمیم گرفت تا فعالیت های خود را در این زمینه متمرکز کند. با همفکری جمعی از معارف پروران وقت در تاسیس مدارس نوین گوی سبفت گرفتند و کودکان را از شر شکنجه های معمول خلاص و به صندلی ها نشاند. وی بانی دو مدرسه نوین و ادبستان رشدیه است.
در یک نوشته تاریخی مرحوم محمد علی زینی تاریخچه مدرسه اتحاد نوبر را چنین نوشته است : «در سال ۱۳۲۴ قمری مرحوم میرزا ابراهیم ادیب مدرسه نوبر را گشود. در جمادی الاول همین سال که در تبریز اجلاس پانزده روزه مدیران مدارس برقرار بود یکی از جلسه ها در مدرسه مرحوم ادیب انعقاد یافت. فرهنگیان تبریز که در این نشست حضور داشتند عبارت بودند از کریم بیگ اوف؛ مرحوم حاجی آخوند؛ حاجی میرزا احمد مدرس؛ حاجی میرزا عبدالعلی حاجی مدیر. پس از ختم جلسه مرحوم کریم بیگ اوف از سه نفر دیگر خواست که بمانند و از محل خارج نشوند. او سپس آنان را جمع کرده و می گوید- شما سه نفر و یک نفر هم ادیب هر کدام یک مدرسه باز کرده اید و یک حیاط و چند معلم را معطل نگاه داشته اید باید یک جا جمع شوید و چهار نفری یک مدرسه تاسیس کنید که هم خرجتان کمتر شود و هم محصل زیاد شود و عایداتتان هم بیشتر خواهد شد و در ضمن هر یک از شما چهار نفر کاری به عهده بگیرید و مدرسه را رونق بخشید. مرحوم کریم بیگ اوف بعد از توضیحات مفصل در این باره آنها را قانع و در همین جلسه وادارشان کرد که یک نظامنامه و یک شراکت نامه بنویسند و چهار نفری امضاء کنند. این عده نامه مدرسه خود را (اتحاد نوبر) نهادند. ظرف چند روز در بازار شیشه گر خانه حیاط حاجی امیم آقا را کرایه کردند و شرکای تازه اثاثیه مدارس خود را به آنجا آوردند و نیمکت های تازه درست کردند. مدرسه اتحاد نوبر در مدت بسیار کوتاهی یکی از مدارس مهم آن زمان و حتی این زمان شد که مدرسه ای به آن عظمت نه تنها در تبریز بلکه در تهران هم دیده نشده است. عده محصلین آن بالغ بر ۱۴۰۰ نفر بود و بیست و چهار کلاس داشت که از آن میان بیست کلاس ابتدائی و چهار کلاس متوسطه بود. از کلاسهای ابتدائی چهار کلاس آن کلاس تهیه بود که در آن موقع تجهیزیه خوانده می شد. بجز آن چهار کلاس اول سه کلاس دوم؛ سه کلاس سوم؛ دو کلاس چهارم؛ دو کلاس پنجم و دو کلاس ششم داشت. اولین کلاس متوسطه دو شعبه ؛ دومین شعبه و سومین کلاس یک شعبه بود. در این مدرسه زبان فرانسه و روسی تدریس می شد. درس های ادبیات؛ ریاضیات؛ تاریخ و جغرافیا به وسیله معلمان ایرانی تدریس می شد. این مدرسه در مجموع سی معلم داشت. در زمان مرحوم ستارخان و باقرخان و حتی در زمان حاجی مخبر السلطنه هدایت از شاگردان چند بار امتحان به عمل می آوردند.
این چهار نفر تا سال ۱۳۳۰ قمری متحد بودند ولی در این سال مرحوم حاجی آخوند در گذشت و دو سال بعد مرحوم میرزا ابراهیم ادیب از دیگران جدا شدند و در محله نوبر مدرسه نوبر را باز کرد. مرحوم حاجی میرزا احمد مدرس و حاجی میرزا عبدالعلی – حاج مدیر تا سال ۱۳۴۴ قمری مدرسه اتحاد نوبر را اداره کردند. در این سال حاجی مدیر از کار خسته شد و از مدرسه کناره گرفت و مرحوم حاجی میرزا احمد تنها ماند. او تا سال ۱۳۴۸ قمری مدرسه را اداره کرد و در همین سال از جهان رفت و در حال حاضر (۱۳۲۴ شمسی) میرزا حسین مدرس فرزند ارشد او همان مدرسه را که به فخر رازی تغییر نام داده است در محله چرنداب اداره می کند…»
حاج میرزا احمد مدرس تبریزی پس از سالها خدمات فرهنگی منجمله تاسیس چندین مدرسه در سال ۱۳۰۸ شمسی دارفانی را وداع گفته و پس از اینکه جنازه مطهر ایشان بصورت امانت در مقام امام زاده چرنداب تبریز مدفون گردیده ، پس از هفت سال به توسط فرزند بزرگ بنا به وصیت صاحب ترجمه به نجف الاشرف انتقال می یابد.
- نویسنده : مریم چرخ انداز
